Κείμενα Νίκος Λυγερός
Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου
άνω φώτο: το δικό τους επιτάφιο στόλισαν οι εγκλωβισμένοι μας στον
Ιερό Ναό Αγίας Τριάδας, στην Αγία Τριάδα Καρπασίας (Γιαλούσας).
Σε ένα επιτάφιο που θυμίζει την παλιά αγνή εποχή, όπου στόχος του επιτάφιου δεν ήταν το «στόλισμα υπερπαραγωγή» αλλά η ταπεινότητα και η αγνότητα των συναισθημάτων και της στιγμής οι εγκλωβισμένοι μας, ένωσαν λουλούδια και μυρωδιές από τις αυλές τους και έφτιαξαν τον δικό τους Επιτάφιο. Οι ευχές όλων μας ας ενωθούν αυτές τις άγιες μέρες με τους εγκλωβισμένους μας, οι οποίοι υπομένουν την κατοχή και κρατούν άσβεστη τη φλόγα για όλους εμάς τους υπολοίπους. Σοφία Ντρέκου
Νίκος Λυγερός: Το μέλλον των εγκλωβισμένων
Ξέρουμε όλοι μας πόσο σημαντικό είναι να λειτουργήσει το γυμνάσιο στο Ριζοκάρπασο διότι αφορά και τον πολιτισμό μας και τη μνήμη μας και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Θα θέλαμε όμως αυτή τη φορά τουλάχιστον να επισημάνουμε την πραγματική ανάγκη που υπάρχει όχι για το κράτος, όχι για την ιστορία μα πιο απλά ακόμα κι αν αυτό φανεί απλοϊκό, την ανάγκη που υπάρχει για τα παιδιά.
Με τον ίδιο τρόπο που για τους περισσότερους από μας η λέξη εγκλωβισμένοι δε σημαίνει τίποτα άλλο από έναν αφηρημένο χαρακτηρισμό της πολιτικής μας ιστορίας, η έκφραση τα παιδιά των εγκλωβισμένων δεν έχει ένα χειροπιαστό νόημα. Και όντως πόσοι από μας πήγαν να τα δουν στα κατεχόμενα, πόσοι από μας έχουν έρθει σε επαφή μαζί τους ακόμα κι όταν βρίσκονται στις ελεύθερες περιοχές;
Για τους περισσότερους από μας η ύπαρξή τους, η ζωή τους ανήκει ντε φάκτο στις επιπτώσεις της βίαιας εισβολής του 1974 και πιο γενικά στο Κυπριακό. Όμως κάθε νέο παιδί που έρχεται στον κόσμο για πρώτη φορά δεν ξέρει τι σημαίνουν 1974 και κυπριακό.
Εκείνο βλέπει μόνο την ανάγκη της ύπαρξης της οικογένειας του δίπλα του και μετά όταν μεγαλώνει των φίλων του και του σχολείου του. Ο κόσμος του είναι ένας μικρόκοσμος για μας, όμως είναι ο μοναδικός του κόσμος γι’ αυτό. Όλη του η πραγματικότητα είναι αυτή.
Ο αγώνας που γίνεται για να λειτουργήσει το γυμνάσιο στο Ριζοκάρπασο γίνεται μόνο και μόνο για να υπάρξει και πάλι αυτή η λεπτομέρεια της κοινωνίας, ο μικρόκοσμος του παιδιού. Διότι πριν ακόμα γίνει πολίτης, ένα παιδί είναι ένας άνθρωπος με όλες τις ανάγκες που είναι συνδεδεμένες με αυτή την έννοια. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο το Κυπριακό ούτε το παιδαγωγικό μα το ανθρώπινο και το παιδικό.
Το παιδί που δεν ζήτησε σε κανένα να ζήσει, έχει το δικαίωμα κι εμείς πρέπει να το διεκδικήσουμε γι’ αυτό, να ζήσει με όλη τη σημασία της έννοιας. Κι η αξία της ζωής σ’ αυτή την ηλικία έχει άμεση σχέση με αυτό που μπορεί να του προσφέρει η κοινωνία μας. Ένας περίφημος καθηγητής έλεγε ότι όταν ένας πολίτης υποφέρει, υποφέρει ολόκληρη η δημοκρατία.
Το ίδιο ισχύει και με το παιδί. Όταν υποφέρει ένα παιδί, υποφέρει ολόκληρη η κοινωνία. Αλλιώς δεν υπάρχει λόγος ύπαρξης εκείνης. Τα παιδιά των εγκλωβισμένων, άσχετα αν πολλοί από μας το ξεχνούν, είναι πρώτα από όλα όχι εγκλωβισμένοι μα παιδιά. Όπως και οι εγκλωβισμένοι είναι άνθρωποι. Πρέπει λοιπόν να τα προσέξουμε όπως προσέχουμε τα ίδιά μας τα παιδιά και όχι να τα στιγματίζουμε με το αόρατο χρώμα μιας πράσινης γραμμής.
Η επικοινωνία για όλα τα παιδιά είναι σημαντική και στο οικογενειακό πλαίσιο και στο σχολικό πλαίσιο. Η λειτουργία του γυμνασίου θα επιτρέψει στα παιδιά των εγκλωβισμένων να μεγαλώσουν δραματικά το μικρόκοσμό τους.
Θα ζήσουν επιτέλους και με τους γονείς τους και με τους φίλους τους και με τους καθηγητές τους. Θα δουν ότι όντως δεν τους ξεχάσαμε κι ότι χρησιμοποιούμε κάθε τρόπο που διαθέτουμε για να τα βοηθήσουμε πραγματικά. Κανένα παιδί δε θέλει να ζήσει την απομόνωση.
Έχει ανάγκη τους άλλους διότι ζει μέσα από το βλέμμα τους. Και κάθε καθηγητής που θα διδάξει όλα όσα ξέρει θα βλέπει στα μάτια των παιδιών πόσο πρέπει να μεγαλώσει ο κόσμος τους.
Κάθε μάθημα θα είναι ένα άνοιγμα. Διότι ακόμα και η διδασκαλία σε μια ακραία κατάσταση παίρνει άλλες διαστάσεις. Δεν είναι πια μια δουλεία, είναι ένα έργο. Σημασία όμως έχουν τα παιδιά διότι αυτό το έργο θα είναι ένα κομμάτι της ζωής τους, ένα κομμάτι της ιστορίας τους.
Στο Ριζοκάρπασο, οι εγκλωβισμένοι δεν ξέχασαν, τώρα όμως ήρθε η ώρα των παιδιών και τώρα δεν πρέπει να ξεχάσουμε το μέλλον. Τα παιδιά των εγκλωβισμένων γνώρισαν τα μαύρα χρόνια της κατοχής, το μικρό Μεσαίωνά τους.
Τώρα πρέπει ν’ ανακαλύψουν την περίοδο της Αναγέννησης, την περίοδο που η ανθρωπότητα δημιούργησε επειδή αναβίωσε τη μνήμη της.
Τα παιδιά των εγκλωβισμένων μας έχουν ανάγκη διότι τα παιδιά των εγκλωβισμένων είναι και δικά μας παιδιά.
Ο σταυρός των εγκλωβισμένων
- Τι περιμένεις εδώ;
- Την ελευθερία της γης μου.
- Δεν είναι πλέον η γη σου.
- Όσο θα είμαι ζωντανός θα είναι η γη μου.
- Τότε θα πεθάνεις.
- Θα ξανάρθω.
- Θα σε περιμένουμε γκιαούρη.
- Η γη μου δεν με ξέχασε.
- Θα σε ξεχάσουν οι δικοί σου.
- Οι δικοί μου είναι τα βάσανα.
- Αυτό είναι το μόνο σίγουρο.
- Οι δικοί μου θα έρθουν.
- Για να σε δουν νεκρό.
- Η πατρίδα μου είναι η πατρίδα τους.
- Όμως η πατρίδα τους δεν είναι η πατρίδα σου.
- Γιατί;
- Γιατί είμαστε εδώ!
- Δεν σας θέλει η γη.
- Θα σε σφάξουμε.
- Θα ποτίσω τη γη μου.
Το μέλλον των εγκλωβισμένων
Δεν είναι τυχαίο ότι το κατοχικό καθεστώς θέλει να έχει τη διοίκηση στις περιοχές όπου βρίσκονται εγκλωβισμένοι ελληνοκύπριοι και μαρωνίτες. Δεν του αρκεί να καταπιέζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και να πράττει ένα έγκλημα εναντίον της ανθρωπότητας με τον εποικισμό, θέλει να σβήσει κάθε είδος αντίστασης ακόμα και παθητικής, και να μην υπάρχουν συμμαχίες μεταξύ κοινοτήτων ειδικά όταν αυτές είναι χριστιανικές.
Ενώ είμαστε όλοι φυσιολογικά ενωμένοι για λόγους ιστορικούς, θρησκευτικούς αλλά και καταπιεστικούς σε σχέση με το κατοχικό καθεστώς, αυτό προσπαθεί να σπάσει το μέτωπό μας με έναν ύπουλο τρόπο προσποιώντας ενδιαφέρον για τις μειονότητες.
Στην πραγματικότητα τα χωριά Αγία Τριάδα και Ασώματος αποτελούν μια απόδειξη της τακτικής του διακριτικού αφανισμού. Με τα απαγορευτικά μέτρα που επέβαλαν και επιβάλουν μετατρέπουν τα χωριά μας σε ζωντανά νεκροταφεία όπου οι άνθρωποί μας καρτερούν το θάνατο για να τους ελευθερώσει. Αυτούς τους δικούς μας δεν πρέπει να ξεχάσουμε και όχι μόνο ένα αφαιρετικό σύνθημα.
Οι χάρτες και τα σχέδια αποτελούν μόνο και μόνο βάσεις διαπραγματεύσεων. Μπορεί να ανήκουν στη ιστορία αλλά δεν τη γράφουν. Ενώ οι άνθρωποι που έχουν μόνο μερικά χρόνια να ζήσουν για να δώσουν το δώρο της ζωής στους επόμενους όταν τους αφαιρέσουν αυτό το δικαίωμα όπως κάνει το κατοχικό καθεστώς δεν είναι μόνο ότι τους επιβάλλει μια ημερομηνία λήξης αλλά ότι τους ακρωτηριάζει το μέλλον της ανθρωπιάς τους. Αυτό από μόνο αποτελεί ένα λόγο για να μην δεχθούμε το απαράδεκτο γι’αυτούς. Τους εμπιστευτήκαμε τον αγώνα μας ενώ ζούσαμε. Τώρα πρέπει να αγωνιστούμε για να ζήσουν.
Τόσα χρόνια είχαν μόνο ένα δικαίωμα να πεθάνουν πάνω στην γή τους. Τώρα πρέπει να αγωνιστούμε για όλα τα δικαιώματά τους. Δεν παραδόθηκαν σε ένα άνισο αγώνα επί τριάντα χρόνια, δεν πρέπει τώρα εμείς να τους δώσουμε για να ξεχάσουμε την ύπαρξή τους με τον ύπνο του δικαίου. Δεν μπορούμε να πούμε πια ότι δεν ξέρουμε τις επιπτώσεις των πράξεών μας.
Τους γνωρίζουμε και ξέρουμε πια ότι οι εγκλωβισμένοι μας δεν είναι αγνοούμενοι. Δεν υπάρχει τίποτα το αφαιρετικό όλα είναι πρακτικά στην περίπτωσή τους. Όταν θα κρατούμε το ψηφοδέλτιό μας στο δημοψήφισμα θα έχουμε δίπλα μας έναν εγκλωβισμένο που θα κοιτάζει με αγωνία το κουτί της Πανδώρας.
Οι εγκλωβισμένοι σταυροί - Ν. Λυγερός [Διάλογος]
[Ένας μικρός από το Ριζοκάρπασο και μια μικρή από την Καρπάσια]
Μαριάνα: Γιατί μας ξέχασαν όλοι;
Παντελής: Για να ζήσουν...
Μαριάνα: Μα εμείς πεθαίνουμε!
Παντελής: Δεν περιμένουν τίποτα άλλο από μας...
Μαριάνα: Κι άλλοι γιατί βασανίζουν τους γονείς μας;
Παντελής: Για να τους μάθουν την αξία του θανάτου...
Μαριάνα: Τι είναι ο θάνατος;
Παντελής: Ο μόνος που δε μας ξέχασε και που θα μας περιμένει πάντα...
Μαριάνα: Τότε είναι ο μόνος που μας αγαπά!
Παντελής: Μας αγαπά με το δικό του τρόπο...
Μαριάνα: Πάντως μας αγαπά...
Παντελής: Έχεις δίκιο...
Μαριάνα: Τι ωραία μέρα σήμερα...
Παντελής: Μοιάζει σαν τις άλλες...
Μαριάνα: Όχι! [Χρόνος] Σήμερα έμαθα ότι δεν είμαστε μόνοι... Πάντα θα υπάρχει κάποιος να μας σκέφτεται...
[Ο Παντελής της πιάνει το χέρι και μαζί πάνε προς τη θάλασσα...]
Παντελής: Στο σχολείο, το γαλάζιο είναι απαγορευμένο...
Μαριάνα: Γι αυτό μ’ έφερες εδώ;
Παντελής: Εδώ βλέπεις το χρώμα της ελευθερίας μας...
Μαριάνα: Μόνο το χρώμα;
Παντελής: Για μας, και το χρώμα είναι ακριβό!
Μαριάνα: Πόσο ακριβό είναι;
Παντελής: Θέλει δουλειά πολλή... Όταν γυρίζει σπίτι ο πατέρας μου κατακουρασμένος πάντα έχει στο πρόσωπό του λίγο γαλάζιο...
Μαριάνα: Οι πληγές έχουν το χρώμα της ελευθερίας...
Παντελής: Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για μας...
Μαριάνα: Τότε πλήγωσε με κι εμένα.
Παντελής: [Της αφήνει το χέρι...] Δεν μπορώ!
Μαριάνα: Κι εγώ θέλω λίγο γαλάζιο! [Χρόνος] Είσαι κακός!
[Τρέχει προς τη θάλασσα κι αρχίζει να κλαίει... Ο Παντελής παραμένει ακίνητος. Δεν ξέρει τι να κάνει...Σιωπή. Ένα δάκρυ κυλά πάνω στο μάγουλό του. Μετά από λίγο τρέχει κι αυτός, πιάνει μια πέτρα και χτυπάει δυνατά το μάγουλό του. Κι ύστερα την πετάει μες στη θάλασσα...]
Παντελής: Κοίτα! [Η Μαριάνα γυρίζει το βλέμμα της.] Σου έφερα το γαλάζιο σου... [Η Μαριάνα γυρίζει πίσω τρέχοντας. Κοιτάζει προσεχτικά το μάγουλο του Παντελή, χαμογελά και του δίνει ένα φιλί...] Αχ!
Μαριάνα: Πόνεσες;
Παντελής: Όχι, μην ανησυχείς...
Μαριάνα: Το γαλάζιο της πληγής σου είναι...
Παντελής: Μόνο για σένα!
Μαριάνα: Θέλω κι εγώ να σου κάνω ένα δώρο... [Βγάζει το σταυρό της και τον περνά πάνω στο λαιμό του...]
Παντελής: Δεν έπρεπε... Ευχαριστώ σε...
Μαριάνα: Οι σταυροί μας δεν έχουν το ίδιο σχήμα...
Παντελής: Έχουν όμως το ίδιο βάρος!
Μαριάνα: Είναι όμορφοι οι δυο μαζί!
Παντελής: Θα τους φορώ πάντα μαζί...
Μαριάνα: Λες κι είσαι φτιαγμένος να σηκώνεις σταυρούς.
Παντελής: Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να ζήσουμε μέσα στο γαλάζιο.
Μαριάνα: Μέχρι να βρούμε τον μόνο που μας αγαπά...
Παντελής: Τον μόνο που δε μας ξέχασε!
Κείμενα/Ποίηση: Opus of N. Lygeros
Ο θάνατος του ονείρου: Όλοι οι σταυροί έχουν το ίδιο βάρος και η ιστορία της δικαιοσύνης
