Το κόντρα στοίχημα - N. Lygeros
Μετάφραση Lucia Santini και Ελένη Πολατσίδου
Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου
Αλέξανδρος: Θεόφιλε νομίζω ότι πρέπει να ξαναπιάσουμε την συζήτησή μας από την αρχή… Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου
Θεόφιλος: Αυτό θα μου επιτρέψει να καταλάβω καλύτερα το επιχείρημά σου.
Αλέξανδρος: Ξεκινάμε λοιπόν με την σκέψη του Blaise Pascal.
Θεόφιλος: Εκείνη που αφορά το άπειρο και το τίποτε?
Αλέξανδρος: Αποτελεί το κλειδί του προβληματισμού μας.
Θεόφιλος: Θυμάμαι ότι ξεκινάει αναλύοντας την ψυχή.
Αλέξανδρος: Ακριβολογώντας παρουσιάζει μέσω του άπειρου ένα μοντέλο του Θεού.
Θεόφιλος: Αλλά, Αλέξανδρε, αυτός μιλάει πραγματικά για τον Θεό.
Αλέξανδρος: Ναι είναι αλήθεια, αλλά πάντα μέσω του μοντέλου.
Θεόφιλος: Υπαινίσσεσαι ότι δεν είναι κατάλληλο ?
Αλέξανδρος: Όχι είναι αλλά μόνο από την ρητορική σκοπιά.
Θεόφιλος: Ρητορική?
Αλέξανδρος: Πώς να χαρακτηρίζουμε διαφορετικά τα σχόλια σχετικά με την ισοτιμία του απείρου?
Θεόφιλος: Όπως μια ανάγκη μέσα στην απόδειξή της…
Αλέξανδρος: Χρησιμοποιώντας το μοντέλο! Χρόνος. Στην αδυναμία του να θεσπίσει μια ομολογία, προσπαθεί να δυναμώνει την δικιά του αναλογία.
Θεόφιλος: Δεν είναι το μέσω για την πρόσβαση στην γνώση?
Αλέξανδρος: Στην πραγματικότητα, πρόκειται απλώς για μια μετάθεση της άγνοια μας. Σιωπή. Η άγνοια μας σχετικά με την φύση του απείρου και του Θεού δεν είναι απόδειξη των ταυτοτήτων τους.
Θεόφιλος: Δεν έχει αποδείξει ότι μπορούμε να γνωρίζουμε την ύπαρξη ενός πράγματος, χωρίς να γνωρίζουμε την φύση του?
Αλέξανδρος: Σωστά όμως το μοντέλο του απείρου δεν ήταν αναγκαίο.
Θεόφιλος: Εν συνεχεία μιλάει σύμφωνα με το φυσικό φώς.
Αλέξανδρος: Για να εξηγήσει ότι ο Θεός είναι απείρως ακατανόητος.
Θεόφιλος: Θα του επιτρέψεις τουλάχιστον αυτό.
Αλέξανδρος: Ο όρος ακατανόητος συνήθως είναι επαρκής. Χρόνος . Ωστόσο,o Pascal επιμένει στο γεγονός ότι ο Θεός είναι από άπειρο είδος, και εκεί, ξανά, εκμεταλλεύεται το μοντέλο…
Θεόφιλος: Ακόμη μια ρητορική διαδικασία?
Αλέξανδρος: Ναι γιατί δεν ικανοποιείται με το ακατανόητο. Θέλει να δείξει ότι οποιαδήποτε μέθοδος δεν μπορεί να οδηγήσει στην γνώση του Θεού.
Θεόφιλος: Αυτό μου φαινόταν φυσικό…
Αλέξανδρος: Ωστόσο είναι μια δήλωση πολλή πιο δυνατή από την πρώτη.
Θεόφιλος: Παρ’ όλα αυτά, γράφει ότι οι χριστιανοί διαδίδοντας την θρησκεία τους δηλώνουν ότι είναι μια τρέλα…
Αλέξανδρος: Το κάνει μόνο για να δικαιολογήσει την αδυναμία τους να αποδείξουν την ύπαρξη του Θεού.
Θεόφιλος: Και αυτό τον οδηγεί φυσικά να παρουσιάζει δυο πιθανότητες: «Ο Θεός υπάρχει ή δεν υπάρχει»
Αλέξανδρος: Αλλά δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι ο Pascαl έθεσε αυτή την επιλογή σε ένα πλαίσιο απρόσιτο για να αποκλείει την πιθανότητα της επιλογής με γνώση έστω και μερική.
Θεόφιλος: Έτσι, δικαιολογημένα, σ’ αυτό το παιχνίδι κορόνα γράμματα, όπως λέει, δεν μπορούμε να στοιχηματίζουμε.
Αλέξανδρος: Είναι η λογική του πλαισίου!
Θεόφιλος: Αλλά αυτό το πλαίσιο είναι πάντως συνεπές. Δεν θα μου πεις το αντίθετο?
Αλέξανδρος: Ότι είναι συνεπές, συμφωνώ. Ωστόσο είναι συνεπές μόνο για το σκοπό που είχε θέσει στον εαυτό του ο Pascal. Μεταξύ άλλων αντιπροσωπεύει μόνο μία επιλογή!
Θεόφιλος: Μία επιλογή?
Αλέξανδρος: Μία αξιωματική επιλογή, αν προτιμάς. Γιατί δεν υπάρχει τίποτε που να δικαιολογεί αυτό το πλαίσιο!
Θεόφιλος: Θες να πεις ότι σ' αυτό το πλαίσιο, ο Pascal έχει δίκαιο αλλά τίποτε δεν θα μας αναγκάζει να μπούμε…
Αλέξανδρος: Καλύτερα δεν μπορούσα να το πω.
Θεόφιλος: Σ΄ αυτή την περίπτωση, η ανικανότητά μας να κρίνουμε την επιλογή του άλλου προέρχεται από το πλαίσιο και όχι από την πραγματικότητα.
Αλέξανδρος: Αυτό είναι το σημείο του σκοπού μου.
Θεόφιλος: Τότε η συζήτησή μας ολοκληρώθηκε.
Αλέξανδρος: Το ίδιο σκέπτομαι, αλλά να αναλύσουμε και την δομή του στοιχήματος από την στιγμή που έχουμε τελειώσει με τις προϋποθέσεις.
Θεόφιλος: Θέλεις να παίξουμε?
Αλέξανδρος: Είναι μία κοινή νοητική άσκηση.
Θεόφιλος: Ένα γλωσσικό παιχνίδι για να μελετήσουμε την σκέψη…
Αλέξανδρος: Έχεις διακρίνει την παρουσίαση σε δυο σημεία?
Θεόφιλος: Αρχικά η ανάγκη να στοιχηματίζουμε και εν συνεχεία το στοίχημα όπως συνηθίζεται να το λένε.
Αλέξανδρος: Να μελετήσουμε το πρώτο σημείο, άμα θέλεις εννοείται.
Θεόφιλος: Δεν είναι ολοφάνερο?
Αλέξανδρος: Τίποτε δεν είναι ολοφάνερο για όποιον ξέρει ότι δεν ξέρει τίποτε.
Θεόφιλος: Σωστά! Χρόνος. Αρχικά λέει ότι δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε όσους έχουν κάνει μια επιλογή.
Αλέξανδρος: Εκμεταλλευόμενος λοιπόν το πλαίσιο της άγνοιας.
Θεόφιλος: Με έλλειψη γνώσης, δεν μπορούμε να κρίνουμε τους άλλους.
Αλέξανδρος: Αλλά η δυνατότητα της νοημοσύνης δεν είναι να κρίνουμε χωρίς απόλυτη γνώση?
Θεόφιλος: Είναι η περίπτωση όπου η νοημοσύνη διαφέρει από την σοφία.
Αλέξανδρος: Μαθαίνουμε πραγματικά μόνο μέσα από την κατανόηση των ακραίων περιστάσεων.
Θεόφιλος: Η σοφία ενδιαφέρεται για την γνώση, η νοημοσύνη για τα όρια της.
Αλέξανδρος: Τότε πρόσεξε την σημασιολογική ολίσθηση που εκτελεί. Σιωπή. Ξεκινά με την αδυναμία να κρίνει την πράξη για να κλείνει με την αδυναμία να την πραγματοποιήσει.
Θεόφιλος: Είναι ως εκ τούτου δυο διαφορετικά πράγματα…
Αλέξανδρος: Αποκλειστικά και μόνο χρησιμοποιώντας τα με όμοιο τρόπο μπορεί να πείσει τον αναγνώστη.
Θεόφιλος: Συνεχίζουμε, συνεχίζουμε….
Αλέξανδρος: Προς το παρόν συγκεντρωνόμαστε στο βασικό επιχείρημα.
Θεόφιλος: Το στοίχημα, ακριβώς αυτό!
Αλέξανδρος: Όλος ο συλλογισμός του Pascal είναι βασισμένος επάνω στην λογική.
Θεόφιλος: Πως μπορούσε να κάνει αλλιώς?
Αλέξανδρος: Παρατηρώ ωστόσο ότι γράφει «Η λογική σας δεν τραυματίστηκε γιατί πρέπει αναγκαστικά να διαλέγουμε, διαλέγοντας το ένα αντί το άλλο».
Θεόφιλος: «Να ένα άδειο σημείο»
Αλέξανδρος: Έτσι από όλο αυτό τον συλλογισμό μαθαίνουμε μόνο ένα πράγμα: η επιλογή και ανάγκη αυτής δεν επηρεάζουν καθόλου την λογική μας.
Θεόφιλος: Έτσι λοιπόν δείχνει μέσω του συλλογισμού ότι ο προβληματισμός είναι ανεξάρτητος από την λογική.
Αλέξανδρος: Έτσι έστω και αν υποθέσουμε την εγκυρότητά του, δεν σταματά εκτός και αν το συμπέρασμα ξεφεύγει από την λογική.
Θεόφιλος: Τότε έχουμε κάθε δικαίωμα να αναρωτηθούμε για την ωφελιμότητά του.
Αλέξανδρος: Είναι μια σχετική παρατήρηση αλλά η απάντηση υπάρχει εάν δεχόμαστε να συλλογιστούμε με την εις άτοπον απαγωγή.
Θεόφιλος: Σ’ αυτή την περίπτωση ολοκληρώνεται η μελέτη μας.
Αλέξανδρος: Ο Pascal τελείωσε με το να συσχετίζει κάθε πρόβλημα με την ευδαιμονία.
Θεόφιλος: Διαβάζοντας «Ζυγίζουμε το κέρδος με την ήττα, στοιχηματίζοντας στην ύπαρξη του Θεού. Αποτιμούμε αυτές τις δυο περιπτώσεις: εάν κερδίζετε, κερδίζετε τα πάντα, εάν χάνετε δεν θα έχετε χάσει τίποτε. Στοιχηματίστε τότε ότι υπάρχει, χωρίς δισταγμό.»
Αλέξανδρος: Είναι η ολοκλήρωση αυτής της παρτίδας.
Θεόφιλος: Αλλά η ευδαιμονία είναι ένα θέμα έξω από την λογική.
Αλέξανδρος: Είναι ακριβώς το κριτήριο του Pascal. Χρόνος. Κάθε επιχείρημά του οδηγεί σε μία κοινοτοπία.
Θεόφιλος: Το αποτέλεσμα είναι εντελώς απογοητευτικό.
Αλέξανδρος: Στην πραγματικότητα η κατάσταση είναι περισσότερο δυσχερής.
Θεόφιλος: Δηλαδή πώς?
Αλέξανδρος: Η νοημοσύνη δεν μπορεί πάντα να δεχτεί αυτό που η σοφία εγκρίνει.
Θεόφιλος: Υπαινίσσεσαι ότι είναι πιθανή μια άρνηση?
Αλέξανδρος: Η άρνηση του στοιχήματος του Pascal είναι ο σκοπός της ανάλυσης αυτής.
Θεόφιλος: Προς το παρόν, εμείς έχουμε αναλύσει μόνο το ρητορικό συλλογισμό του Pascal, κάτω από ποιά οπτική υπολογίζεις να το αρνηθείς?
Αλέξανδρος: Το κόντρα στοίχημα είναι βασισμένο επάνω σε μια γνωστική ολιστική προσέγγιση.
Θεόφιλος: Μια εφαρμογή της θεωρίας των νοητικών σχημάτων?
Αλέξανδρος: Ακριβώς! Χρόνος. Αλλά η γνώση αυτής της θεωρίας δεν είναι απαραίτητη για την κατανόηση της απόδειξης μας.
Θεόφιλος: Θα δούμε που θα μας οδηγήσει όλο αυτό.
Αλέξανδρος: Να φαντασθούμε για μια στιγμή ότι ο Θεός δεν είναι σύμφωνος με την απλοϊκή αίσθηση που του αποδίδουμε συνήθως.
Θεόφιλος: Ποιός θα είναι ο ορισμός του?
Αλέξανδρος: Ο Θεός είναι η σκέψη της Ανθρωπότητας.
Θεόφιλος: Η οντολογία του λοιπόν εξαρτάται απ’ ευθείας από τους ανθρώπους.
Αλέξανδρος: Έτσι, κάθε εξωτερικό μεταφυσικό θέμα είναι άχρηστο.
Θεόφιλος: Έχει ωστόσο τα ίδια χαρακτηριστικά?
Αλέξανδρος: Έχει για δομή τα ίδια χαρακτηριστικά.
Θεόφιλος: Είναι επαρκής ώστε να είναι ισοδύναμος?
Αλέξανδρος: Το γνωστικό μοντέλο έχει τις ίδιες ιδιότητες χωρίς ωστόσο να προσδιορίζεται.
Θεόφιλος: Αναγνωρίσιμο αλλά όχι ίδιο.
Αλέξανδρος: Αντί να εξετάσουμε τον Θεό σαν μια δομή ανεξάρτητη και ανώτερη από τους ανθρώπους, εμείς το ερμηνεύουμε σαν μια δομή που αναδύεται από το υπόστρωμα που εκπροσωπεί την Ανθρωπότητα.
Θεόφιλος: Και αυτή αντιστοιχεί στο σύνολο των ανθρώπων?
Αλέξανδρος: Αυτό το σύνολο ολοκληρώνεται από την πράξη της ομάδας που δημιουργείται από τις ανθρώπινες σχέσεις.
Θεόφιλος: Το πολύπλοκο μέσω στοιχειωδών διαδικασιών.
Αλέξανδρος: Και η σκέψη μέσω του πολύπλοκου.
Θεόφιλος: Έτσι ο απλοϊκός Θεός αποκτάται μέσω της μυστικοποίησης της σκέψης της Ανθρωπότητας.
Αλέξανδρος: Είναι η πιο κατάλληλη έκφραση.
Θεόφιλος: Έχει ως εκ τούτο μια ύπαρξη επίσημη χωρίς ωστόσο να είναι πραγματική.
Αλέξανδρος: Βρίσκουμε με τρόπο ακραίο μια από τις πρώτες ιδέες του Pascal.
Θεόφιλος: Με την διαφορά ότι εδώ δεν πρόκειται πλέον να γνωρίζουμε την φύση του.
Αλέξανδρος: Ξαναβρίσκουμε έτσι την έκφραση: ο Θεός είναι αγάπη.
Θεόφιλος: Πώς?
Αλέξανδρος: Η πολυπλοκότητα της δομής γεννάει την νοημοσύνη η οποία με την σειρά της δημιουργεί τον αλτρουισμό εξ’ αιτίας της εγγενή αναγκαιότητας ο Θεός που είναι η σκέψη της Ανθρωπότητας είναι αγάπη. Δεν είναι κάτι παραπάνω από μια περιγραφή αλλά είναι μια επεξήγηση. Το ίδιο για την έκφραση: ο Θεός είναι μέσα στον καθένα μας.
Θεόφιλος: Και αυτό?
Αλέξανδρος: Εάν ο Θεός είναι η σκέψη της Ανθρωπότητας, όπως κάθε άνθρωπος έχει ένα μέρος της Ανθρωπότητας για την μεταβατικότητα έχει και ο ίδιος ένα μέρος του Θεού. Ως εκ τούτου είναι μέσα στον καθένα μας.
Θεόφιλος: Τότε τι θα γίνει με το στοίχημα του Pascal?
Αλέξανδρος: Έχουμε μόλις αποδείξει ότι ο Θεός υπάρχει και είναι ισοδύναμο με την δική μας οπτική.
Θεόφιλος: Και τότε?
Αλέξανδρος: Ωστόσο η δική μας οπτική είναι ανεξάρτητη από την ύπαρξη του. Έχει μια δική του δυναμική και δημιουργεί μια δομή.
Θεόφιλος: Ξεκινάω να καταλαβαίνω…
Αλέξανδρος: Έτσι ο Pascal έχει δίκαιο!
Θεόφιλος: Έκπληκτος. Πως? Έχουμε μόλις δείξει…
Αλέξανδρος: Την αιχμή του δόρατος. Ο Pascal έχει δίκαιο όταν λέει ότι πρέπει να στοιχηματίζουμε. Χρόνος. Αλλά όχι επάνω στο περιεχόμενο του στοιχήματος.
Θεόφιλος: Η ιδέα του κόντρα στοίχημα…
Αλέξανδρος: Εάν η Ανθρωπότητα στοιχημάτιζε ότι ο Θεός υπάρχει με την πιο απλοϊκή έννοια του όρου, δεν χάνει τίποτε διότι έχει ένα μοντέλο.
Θεόφιλος: Και εάν στοιχημάτιζε ότι δεν υπάρχει, θα κέρδιζε γιατί έχει ακόμα ένα μοντέλο…
Αλέξανδρος: Πρέπει λοιπόν να στοιχηματίζουμε χωρίς δισταγμό. Χρόνος. Αλλά το αντίθετο του Pascal !
Θεόφιλος: Είναι δύσκολο να το πιστέψουμε.
Αλέξανδρος: Είναι λοιπόν το κόντρα στοίχημα.
Θεόφιλος: Έτσι ο Προμηθέας είχε δίκαιο τοποθετώντας την ελπίδα μεταξύ των δεινών.
Αλέξανδρος: Η ελπίδα δημιουργεί μια στάση παθητική.
Θεόφιλος: Η αναμονή.
Αλέξανδρος: Αντιθέτως η απουσία της ελπίδας, εκτός από μια απελπιστική περίπτωση, δημιουργεί μια δυναμική συμπεριφορά.
Θεόφιλος: Η δημιουργία.
Αλέξανδρος: Μόνο όταν δεν περιμένουμε τίποτε από τους άλλους δημιουργούμε για τους άλλους.
Θεόφιλος: Το να μην περιμένεις τίποτε από τους άλλους είναι δώρο του εαυτού μας.
Αλέξανδρος: Η συνείδηση αυτής της στάσης, είναι η Ανθρωπότητα.
Θεόφιλος: Ο Pascal βρήκε την κατεύθυνση και εμείς καταλάβαμε την έννοια της.
Αλέξανδρος: Όταν η σοφία δεν επαρκεί, η νοημοσύνη είναι αναγκαία.
Θεόφιλος: Ο ανθρωπισμός πρέπει να είναι τολμηρός εάν θέλει να φωτίσει τον κόσμο…
Αλέξανδρος: Αυτό είναι το προμηθεϊκό πνεύμα!
Θεόφιλος: Τότε στοιχηματίζουμε, φίλε μου, στοιχηματίζουμε!
Αλέξανδρος: Ούτε στον Θεό…
Θεόφιλος: Ούτε στην ευδαιμονία μας…
Αλέξανδρος: Τότε στοιχηματίζουμε κόντρα, φίλε μου, κόντρα στοιχηματίζουμε!
Θεόφιλος: Για την σκέψη
Αλέξανδρος: Της Ανθρωπότητας!
Σοφία Ντρέκου / Νίκος Λυγερός Λόγοι
267) Le contre-pari. (Dialogue philosophique). Perfection 3 8 9/2002.
Eλ. Το κόντρα στοίχημα. It. La contro scommessa.
Ο Μπλεζ Πασκάλ (Blaise Pascal, 19 Ιουνίου 1623 - 19 Αυγούστου 1662) ήταν Γάλλος μαθηματικός, φυσικός, συγγραφέας και φιλόσοφος.
Δείτε και...
Δείτε και...
