Άνω φωτογραφία: Αρμένιοι άμαχοι, οδηγούμενοι από ένοπλους Οθωμανούς στρατιώτες, περνώντας μέσα από το Χαρπούτ (Kharpert), σε μια φυλακή στην κοντινή Μεζιρέχ (Mezireh) σημερινή Ελαζίκ (Elazig), Απρίλιος 1915.
Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου
Κείμενα Νίκος Λυγερός
δεν πρόκειται ν’ αλλάξει
ούτε η κατάσταση
ούτε οι διαπραγματεύσεις
διότι η καταπάτηση
της ιστορίας
δεν σταματά
με την προπαγάνδα
και σιγά σιγά
φαίνεται η αλήθεια
διότι δεν ξεχνάμε
τίποτα από το παρελθόν
γιατί συνεχίζουμε
για το μέλλον
της αποκατάστασης
του αρμενικού πνεύματος.
Το Αρτσάχ δεν είναι πια μια εγκλωβισμένη γη. Το Αρτσάχ δεν είναι μόνο μια απελευθερωμένη γη. Είναι επίσης το μέλλον μιας ιστορίας και η ιστορία ενός μέλλοντος.
Πέρα από το οξύμωρο σχήμα της μη αναγνωρισμένης ύπαρξης και της αναγνωρισμένης γενοκτονίας, το Αρτσάχ ξεπερνά το παράλογο, για να δημιουργήσει το παράδοξο της αντίστασης εναντίον της λήθης.
Σ’ αυτή τη γη, όπου εποφθαλμιά η βαρβαρότητα, οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι διότι είναι αποφασισμένοι να πεθάνουν όρθιοι.
Μόνο τα κεφάλια τους ξεχωρίζουν διότι τα σώματά τους είναι η γη τους. Φαίνονται ακίνητοι μέσα σ’ αυτό το πέτρινο καράβι διότι ο ωκεανός ήρθε να συναντήσει τον Προμηθέα. Όμως είναι αυτή η χωρική ακινησία που τους επιτρέπει να διασχίζουν το χρόνο. Στο Αρτσάχ η ανάγκη για δημιουργία βρίσκεται παντού. Και δεν είναι δύσκολο να φανταστείς την παρουσία του Vishap.
Όμως, πέρα από το Αρτσάχ, πέρα από την ιστορία, βρίσκονται οι πηγές μας, οι ροδιές μας σε μια ελευθερία που οι άνθρωποι δεν τολμούν να ονειρευτούν. Τι είμαστε χωρίς τα βουνά μας; Τι είναι τα βουνά μας χωρίς εμάς; Μια ιστορία χωρίς μέλλον. Ένα μέλλον χωρίς ιστορία. Ακόμα κι αυτό που δεν τολμούμε να διεκδικήσουμε, οφείλουμε να το υλοποιήσουμε.
Το Αρτσάχ είναι σε πλήρη αναγέννηση και παρ’ όλα αυτά ορισμένοι από εμάς θεωρούν ότι ανήκει ακόμα στους σκοτεινούς αιώνες. Η άγνοια και η θέληση για άγνοια δεν κοιτάζουν καν το χάρτη αυτής της χώρας.
- Πώς ν’ αγαπήσουμε αυτά που δεν δεχόμαστε να δούμε; Πώς να μιλούμε για αρμενικότητα αν δεν αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα του Αρτσάχ; Δίχως τη νιότη αυτής της προγονικής γης, πώς θα κατορθώσουμε να υλοποιήσουμε τις διεκδικήσεις μας; Οι αγωνιστές του Αρτσάχ απέδειξαν ότι δεν υπήρξαν απόγονοι των επιζώντων για να μετατραπούν σε θύματα.
Πρόκειται επίσης για τη χώρα της ειρήνης, αυτής της ειρήνης που γνώρισε τον πόλεμο και ξέρει πόσο κοστίζει η εγκατάλειψη. Σ’ έναν κόσμο που διαρκώς λέμε ότι όλα έχουν μια τιμή, το Αρτσάχ δείχνει την αξία της θυσίας.
Πέρα από τις αρχές, δείχνει τις αξίες. Αυτές που ορισμένοι έχουν ξεχάσει για να ζουν πιο άνετα χωρίς να λαμβάνουν υπόψη πόσο καταστροφική είναι αυτή η άνεση.
Η ύπαρξή του, έστω κι αν δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί, αποδεικνύει ότι η αρμενικότητα έχει νόημα παρά τις απαγορεύσεις της βαρβαρότητας.
Η Αρμενία από μόνη της δεν αποτελεί τη γη της αρμενικότητας. Η αρμενικότητα διαθέτει ένα άλλο μεγαλείο και η εμβέλεια του Αρτσάχ το αποδεικνύει de facto. Μέσω του αγώνα του για αναγνώριση, το Αρτσάχ αποδεικνύει στους ανθρώπους ότι το παρελθόν δεν ανήκει μόνο στα θύματα αλλά και στους επιζήσαντες.
Η αδιαφορία, στην καλύτερη περίπτωση, βλέπει στην αναγνώριση της γενοκτονίας μόνο ένα λαό θυμάτων. Ωστόσο, το Αρτσάχ την αναγκάζει να δει μέσα στον αρμενικό λαό, ένα λαό επιζώντων.
Αν είναι τόσο σημαντική η επέτειος για τα εκατό χρόνια της γενοκτονίας των Αρμενίων δεν είναι λόγω μιας τοπικής αντιπαράθεσης, όπως θέλει να το παρουσιάσει ο τουρκικός φορέας. Η Γενοκτονία των Αρμενίων δεν αφορά μόνο τους Αρμένιους, όχι λόγω της ύπαρξης της τριάδας Γενοκτονιών, αλλά επειδή η Αρμενοσύνη την ώρα της Γενοκτονίας λειτούργησε ως εκπρόσωπος της Ανθρωπότητας.
Γι' αυτόν τον λόγο η Γενοκτονία είναι ένα έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας κι όχι μόνο κατά της Αρμενίας.
Αν η Γενοκτονία των Αρμενίων μάς αγγίζει, οφείλεται λοιπόν στο γεγονός ότι ανήκουμε στην Ανθρωπότητα. Διότι αυτή χτύπησε ο γενοκτόνος όταν προσπάθησε να αφανίσει όλους τους Αρμένιους και την Αρμενοσύνη μέσω της πολιτισμικής καταστροφής.
Η Αρμενοσύνη θα μπορούσε να είχε υποκύψει και να είχε εξαφανιστεί όμως αντιστάθηκε και ως εκπρόσωπος της Ανθρωπότητας, άρχισε τον αγώνα για την αναγνώριση της Γενοκτονίας σε όλο τον κόσμο, έτσι ώστε να ασκηθεί μια συνολική πίεση πάνω στον γενοκτόνο που συνεχίζει να αρνείται το έγκλημά του μετά από τόσες δεκαετίες.
Στην ουσία η Αρμενοσύνη δείχνει και το μονοπάτι αυτής της σταυροφορίας για τους Δίκαιους και τους αθώους που δεν εγκατέλειψαν ποτέ αυτόν τον αγώνα για τα Δικαιώματα της Ανθρωπότητας. Δεν πρόκειται για μια λεπτομέρεια το θέμα της Γενοκτονίας αλλά για την πιο σκληρή αντιπαράθεση που ζει η Ανθρωπότητα με τη βαρβαρότητα, η μνήμη με τη λήθη, η ουσία με την εξουσία.
Μετάφραση από γαλλικά: Κάτια Ρωσσίδου
Σκίτσο του κ. Νίκου Λυγερού από εδώ
Στο Αρτσάχ, υπάρχουν ίχνη αδιάψευστα. Υπάρχουν, βέβαια, και στην Αρμενία, μόνο που στο Αρτσάχ είναι πιο έντονα. Μάλλον ο χρόνος είναι υπεύθυνος γι’ αυτό, εκτός κι αν είναι η ανθρωπότητα. Πρέπει να πούμε ότι το έγκλημα δεν διαπράχτηκε σε αυτό εδώ το μέρος. Λες κι ο ήλιος των βουνών είχε περισώσει το μαύρο δάσος. Αυτή η γη δεν πλημμύρισε από το αίμα των θυμάτων του παρελθόντος.
Η παρουσία του Vishap έγινε αισθητή πολύ αργότερα, όταν αυτό ήταν αναγκαίο για να απελευθερωθεί η γη των προγόνων. Διότι η αρμενοσύνη δεν μπορούσε να αντέξει και δεύτερο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Έτσι το πνεύμα του Vishap έγινε αισθητό και η ουσία του έγινε δύναμη. Αρχικά, προετοίμασε την αντίσταση. Διότι ήξερε ότι η καλύτερη άμυνα ήταν η επίθεση, αλλά επίσης ότι η καλύτερη επίθεση ήταν η αντεπίθεση.
Η επιχείρηση έπρεπε να διεξαχθεί τη νύχτα, έστω και αν οι άνθρωποι δεν ήταν έτοιμοι ακόμα. Έπρεπε να τους εκπαιδεύσει να δαμάσουν την πέτρα με γυμνά χέρια παρά το κρύο και το θάνατο. Έπρεπε να αναρριχηθούν στο ύψωμα εδώ όπου ο εχθρός το θεωρούσε αδύνατον. Έπρεπε να τον νικήσουν εδώ όπου ήταν αήττητος. Ο δράκος εκπαίδευε καθημερινά τους ανθρώπους του για να τους προετοιμάσει για την τελική έφοδο. Αυτή η μάχη δεν έπρεπε να ήταν μόνο συμβολική, αλλά και αποτελεσματική. Μετά από αυτήν, οι άνθρωποι του δράκου θα μπορούσαν να απελευθερώσουν όλα τα κατεχόμενα εδάφη.
Πριν από αυτό, έπρεπε να εξασκήσουν το πνεύμα τους, διότι αλλιώς δεν θα ήταν προφυλαγμένοι. Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι έπρεπε να αιφνιδιάσουν τον εχθρό εκ των όπισθεν. Ο Vishap άρχισε με τη διήγηση της φρίκης του παρελθόντος και μέσω των αναμνήσεων του δράκου, οι άνθρωποι μεταμορφώθηκαν σε μαχητές της ειρήνης. Από τώρα και στο εξής, ήξεραν την έννοια της αρμενοσύνης. Ακόμα και ένας εναντίον δέκα, θα αγωνίζονταν για να ανακουφίσουν το λαό τους από το αίσχος του ζυγού της σκλαβιάς. Δεν υπήρχε πια τίποτα που να μην μπορούν ν’ αντέξουν στη συνείδησή τους. Ένιωθαν μέσα τους τη δύναμη του Vishap. Θα ήταν μαζί τους μέχρι τέλους χωρίς επιστροφή.
Είχε φθάσει η στιγμή να προχωρήσουν προς τα εμπρός. Ο χρόνος ήταν μαζί τους και η νύχτα μαύρη όπως την κατοχή. Έπρεπε να ενεργήσουν γρήγορα για να πετύχουν έναν τελειωτικό αιφνιδιασμό. Ο Vishap είχε μεταφέρει τη δύναμη της φωτιάς από την άλλη πλευρά του βουνού. Oι άνθρωποι, πλασμένοι από ατσάλι, ανέβηκαν με γυμνά χέρια στην ιστορία της πέτρας που είχε αντέξει για τόσες δεκαετίες, την παρουσία του εχθρού. Ο τελευταίος δεν ανησυχούσε για τίποτα διότι στηριζόταν στην επάρκεια των όπλων του. Αυτός που είχε σπείρει το θάνατο σ’ όλη την επικράτεια, θα τον γνώριζε τελικά και ο ίδιος. Διότι το ύψωμα δεν αποτελούσε πλέον εμπόδιο για τους ανθρώπους του Vishap. Μέσα στη νύχτα, ο τριγμός των όπλων κάλυψε τις παραλυμένες κραυγές των εχθρών. Δεν απέμεινε πια τίποτα μετά το πέρασμα της ελευθερίας. Και στη συνέχεια ήρθε η δύναμη της φωτιάς για να σφραγίσει την τύχη των κατακτητών.
Ανίκανοι να αντισταθούν, συνηθισμένοι να γονατίζουν μπροστά στο φόβο μιας πύλης που ήταν υψηλή μόνο μέσω του τρόμου που προκαλούσε, δεν κατάφεραν να κρατήσουν μια θέση απροσπέλαστη. Δίχως μεγαλοσύνη, δίχως εμβέλεια, αναγκάστηκαν να αποδεκτούν μια αδιανόητη ήττα. Τα όνειρα πήραν επιτέλους την εκδίκησή τους. Οι άνθρωποι του δράκου ήταν επιτέλους ελεύθεροι. Αυτός ήταν ο λόγος της παρουσίας του Vishap στο Αρτσάχ. Εφόσον η αποστολή εξετελέσθη, τα ίχνη του Vishap πλήθυναν διότι το πνεύμα του δράκου προστάτευε και πάλι τη γη των προγόνων.
Κοίταζε τους ανθρώπους με λύπη.
Έβλεπε τα βάσανά τους.
Κάθε κοινωνία τους καταπίεζε
για ν’ αφανίσει την ανθρωπιά.
Τα ήξερε από τον πέτρινο δράκο
που δεν εγκατέλειψε τη γη τους.
Ανάμεσα στα θύματα της λήθης
ο γιος, το νέο τέρας έκλαιγε.
Οι δίκαιοι ήταν πια νεκροί.
Κι ήταν πάλι μόνος του
όπως ο πατέρας της μνήμης.
Τότε αποφάσισε να κατεβάσει τον ήλιο.
Έτσι οι άνθρωποι είδαν τα στίγματα
της κατοχής του χρόνου.
Ο γιος του δράκου θα περίμενε
τους αιώνες ακίνητος.
Η δικαιοσύνη δεν ήταν έτοιμη.
Η δικαιοσύνη δεν ήταν έτοιμη.
• Διάλεξη του Νίκου Λυγερού με θέμα: "Γεωστρατηγική του Αρτσάχ". Αρμενικό Πολιτιστικό Κέντρο, Αντωνίου Καμάρα 1, Θεσσαλονίκη. Παρασκευή 22 Ιουλίου 2016, ώρα: 20.30 - Αφίσα
Ν. Λυγερός: Το Αρτσάχ
δεν γεννήθηκε για να γίνει θύμα
αλλά για ν’ απελευθερωθεί
οριστικά από τον ζυγό των Αζέρων
που προσπαθούν να αφανίσουν
κάθε ίχνος του Χριστιανισμού
αφού καταστρέφουν
και τις εκκλησίες
και τους τάφους
γιατί δεν σέβονται
την αλήθεια
της ιστορίας
αλλά η βαρβαρότητα
δεν θα περάσει.
δεν θα περάσει.
Πηγή: Ν. Λυγερός Λόγοι Σοφίας
Κείμενα: Opus of N. Lygeros
3065) Au delà du Haut-Karabakh. Perfection 8 7 7/2007. Eλ. Πέρα από το Αρτσάχ. 4241) Sur le Vishap en Artsakh. Perfection 9 10 11/2008. Eλ. Περί Vishap στο Αρτσάχ.
Σχετικά Θέματα:
- Γενοκτονία των Αρμενίων 24 Απριλίου 1915 (Αφιέρωμα κ Βίντεο)
- Ν. Λυγερός: Ξέρουμε από γενοκτονίες, ξέρουμε και από σεισμούς. Ουτοπία και Artsakh
- Ν. Λυγερός: Η έννοια και η άρνηση της γενοκτονίας. Τριάδα Γενοκτονιών Ποντίων, Αρμενίων, Ασσυρίων (Αφιέρωμα και Βίντεο)
- Συνθήματα για την 9η Δεκεμβρίου του Ν. Λυγερού... Slogans for December the 9th... Τα κεριά της Ανθρωπότητας [+Βίντεο]
- Η γενοκτονία δεν είναι μόνο έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας. Tι είναι γενοκτονία; (Βίντεο)
- Ν. Λυγερός: Φωτογραφία Παρελθόντος... Φως στη γενοκτονία του μέλλοντος
Βίντεο: N. Lygeros: Artsakh I, Αρτσάχ I, Արցախ I, Арцах I
Η Αρμενία (Αρμενικά: Հայաստան, μτγ: χαγιαστάν, ΔΦΑ: [hɑjɑsˈtɑn]), επίσημα ως Δημοκρατία της Αρμενίας, είναι μια χώρα της Ευρασίας ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και την Κασπία Θάλασσα στο νότιο τμήμα του Καυκάσου. Συνορεύει στα δυτικά με την Τουρκία, στα βόρεια με τη Γεωργία, στα ανατολικά με το Αζερμπαϊτζάν και στα νότια με το Ιράν. Βρίσκεται στο σταυροδρόμι ανάμεσα στην Ανατολική Ευρώπη και τη Δυτική Ασία, ενώ είχε και έχει εκτεταμένους κοινωνικοπολιτικούς, πολιτιστικούς και οικονομικούς δεσμούς με την Ευρώπη. Ο πληθυσμός της Αρμενίας σύμφωνα με την πιο πρόσφατη απογραφή, αυτήν του 2011 ανέρχεται σε 3.018.854 κατοίκους, ενώ σύμφωνα με την επίσημη εκτίμηση του 2018 ο πληθυσμός της χώρας είναι 2.972.900 κάτοικοι.
Ως γενοκτονία των Αρμενίων (Αρμενικά: Հայոց Ցեղասպանություն) ή και «Ολοκαύτωμα των Αρμενίων» αναφέρονται τα γεγονότα εξόντωσης Αρμενίων πολιτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Σφαγές Αρμενίων είχαν είχαν γίνει και ενωρίτερα επί Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ, το 1894-96, με τον αριθμό των νεκρών να εκτιμάται μεταξύ 80 και 300 χιλιάδων και τον αριθμό των ορφανών παιδιών σε 50.000.[3] Ωστόσο οι πλέον εκτεταμένες σφαγές Αρμενίων αποδίδονται στο κίνημα των Νεότουρκων (1908-18).
Ως έναρξη της Αρμενικής Γενοκτονίας συμβολικά θεωρείται η 24η Απριλίου του 1915, όταν η ηγεσία της Αρμενικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης φυλακίστηκε και εκατοντάδες Αρμένιοι της Πόλης απαγχονίστηκαν. Θεωρείται μια από τις πρώτες σύγχρονες γενοκτονίες.
Κεντρική φώτο: Αρμένιοι άμαχοι, οδηγούμενοι από ένοπλους Οθωμανούς στρατιώτες, περνώντας μέσα από το Χαρπούτ (Kharpert), σε μια φυλακή στην κοντινή Μεζιρέχ (Mezireh) σημερινή Ελαζίκ (Elazig), Απρίλιος 1915.
Mount Ararat was the main home of the Vishap. The volcanic character of the Araratian peak and its earthquakes may have suggested its association with the Vishap. Sometimes with its children, the Vishap used to steal children or toddlers and put a small evil spirit of their own brood in their stead. According to ancient beliefs, the Vishap ascended to the sky or descended therefrom to earth, causing thunderous storms, whirlwinds, absorption of the sun (causing an eclipse). The dragon was worshipped in a number of Eastern countries, symbolising the element of water, fertility and wealth, and later became a frightful symbol of power. According to ancient legends, the dragon fought Vahagn the Dragon Slayer.
Ananikian, Mardiros Harootioon (2010). Armenian Mythology: Stories of Armenian Gods and Goddesses, Heroes and Heroines, Hells & Heavens, Folklore & Fairy Tales. IndoEuropeanPublishing.com.
Vahan M. Kurkjian. "Chapter XXXIV - Armenian Mythology". A History of Armenia. Retrieved 2010-09-25.
Μετάφραση από τα γαλλικά: Κάτια Ρωσσίδου
Δεν πρέπει να παρασυρόμαστε, η πρόταση για νέο δημοψήφισμα για το Αρτσάχ δεν είναι απλώς μια απάτη, αλλά ένα πραγματικός διπλωματικός χειρισμός. Ο πληθυσμός του Αρτσάχ έχει ήδη αποφασίσει, μέσω του δημοψηφίσματος, για την εθνική του μοίρα, άρα αυτή η πρόταση είναι αβάσιμη. Το Αρτσάχ, έχοντας επιλέξει, διαθέτει Σύνταγμα και εκλελεγμένο Πρόεδρο με καθολική ψηφοφορία. Αφότου απέκτησε την de facto ανεξαρτησία του, το Αρτσάχ δεν έχει απλώς αποδείξει την αγωνιστικότητά του, αλλά επίσης την αποτελεσματικότητά του στη διαχείριση της εδαφικής του υπεροχής.
Η κυβέρνηση είναι σταθερή και οι θεσμοί έχουν ήδη καθιερωθεί. Το Αρτσάχ αναπτύσσεται φυσιολογικά όχι μόνο ως μία αυτόνομη δημοκρατία, αλλά ως μία ανεξάρτητη δημοκρατία, και τούτο μέσα σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο. Κανένα επιχείρημα δεν δικαιολογεί τη διενέργεια ενός νέου δημοψηφίσματος που προσπαθούν να επιβάλουν δια της βίας και όχι λόγω μιας οποιασδήποτε ανάγκης. Αν οι Αρμένιοι του Αρτσάχ ζουν ειρηνικά, το οφείλουν στο ότι το Αρτσάχ επιμένει να υπάρχει σε πείσμα των πάντων. Έτσι οι προσπάθειες των Αζέρων όσον αφορά στο θέμα ενός νέου δημοψηφίσματος δεν ξεγελούν κανένα. Πολύ απλά, επιδιώκουν να ανακτήσουν αυτά που έχασαν με την αλαζονεία τους. Δεν αισθάνονται αρκετά δυνατοί για να αντιμετωπίσουν εκ νέου και μετωπικά τους Αρμένιους αγωνιστές και προσπαθούν να πετύχουν τους σκοπούς τους με υπονομευτικούς τρόπους. Μόνο που οι αγωνιστές του Αρτσάχ δεν πέθαναν και το πνεύμα τους επαγρυπνεί διαρκώς πάνω στην προγονική γη. Δεν πρόκειται, λοιπόν, για ένα μισοκοιμισμένο πληθυσμό που μπορεί να ξεγελαστεί. Κανείς στο Αρτσάχ δεν εμπιστεύεται τις διπλωματικές λύσεις, διότι όλοι γνωρίζουν ότι στη διπλωματία η φωνή του δυνατότερου υπολογίζεται διπλή.
Για την αρμενοσύνη, δεν επιτρέπεται να χάνει τη γη της σ’ ένα διπλωματικό παιχνίδι, ενώ έχει απελευθερωθεί χάρις στις θυσίες της αντίστασης των Αρμενίων. Οι διαπραγματεύσεις δεν είναι τόσο εύκολες όπως το είχε προεξοφλήσει η ομάδα Minsk, διότι στην τελική ανάλυση, απέναντι στους αγωνιστές που δεν έχουν πια τίποτα να χάσουν, είναι δύσκολο να είσαι φανερά άδικος. Αντιθέτως, η πρόταση για δημοψήφισμα δίνει μια υπεκφυγή διότι αν γίνει αποδεκτή και ακολουθήσει μαζική άφιξη των Αζέρων, τότε θα μιλάμε για κυρίαρχη στρατηγική εφόσον δεν θα είναι δυνατή καμία ανατροπή. Η πληθυσμιακή κυριαρχία θα οδηγήσει στη στρατηγική κυριαρχία.
Η απουσία αυτού του οράματος στο μέσο όρο θα αποβεί μοιραία για το αρμενικό ζήτημα στο Αρτσάχ. Πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από τη ναπολεόντεια αρχή που λέει, η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η επίθεση ήδη έγινε και ότι πρέπει να ακολουθήσουμε την άλλη αρχή: η καλύτερη επίθεση είναι η αντεπίθεση. Έχουμε όλα τα στοιχεία για να το κάνουμε. Η πρόταση για δημοψήφισμα δεν είναι παρά μία απλοϊκή απόπειρα για να βγουν οι Αζέροι από το αδιέξοδο. Όμως το αρμενικό μονοπάτι είναι άλλο. Ας προβάλουμε, λοιπόν, το πρόβλημα του πληθυσμού και ας εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητα μετατόπισης πληθυσμού. Τέλος, ας επιβεβαιώσουμε σθεναρά ότι το Αζερμπαϊτζάν το ίδιο αποδέχεται επίσημα ότι είναι ανίκανο να υπερασπίσει τα δικαιώματα του πληθυσμού στο Αρτσάχ. Δεν χρειάζεται τίποτα άλλο για να αποδειχτεί ο υπονομευτικός χαρακτήρας της πρότασης για δημοψήφισμα.
Ετικέτες Αρμενία, Γενοκτονία
Ετικέτες Αρμενία, Γενοκτονία
