Holodomor - lemkin photo by Sophia Drekou
3 Οκτωβρίου 2024: Holodomor, η αναγνώριση
της γενοκτονίας εναντίον της Ουκρανίας
Πρόκειται για μια γενοκτονία που διέπραξε το σοβιετικό καθεστώς του Στάλιν από το 1932 μέχρι το 1933.
Στις 3 Οκτωβρίου 2024, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, υιοθέτησε ψήφισμα, με το οποίο αναγνωρίζει το Holodomor ως γενοκτονία και ως μια από τις πιο σκοτεινές σελίδες της Ιστορίας του περασμένου αιώνα. Πρόκειται για μια γενοκτονία που διέπραξε το σοβιετικό καθεστώς του Στάλιν κατά του ουκρανικού λαού από το 1932 μέχρι το 1933.
της γενοκτονίας εναντίον της Ουκρανίας
Πρόκειται για μια γενοκτονία που διέπραξε το σοβιετικό καθεστώς του Στάλιν από το 1932 μέχρι το 1933.
Στις 3 Οκτωβρίου 2024, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, υιοθέτησε ψήφισμα, με το οποίο αναγνωρίζει το Holodomor ως γενοκτονία και ως μια από τις πιο σκοτεινές σελίδες της Ιστορίας του περασμένου αιώνα. Πρόκειται για μια γενοκτονία που διέπραξε το σοβιετικό καθεστώς του Στάλιν κατά του ουκρανικού λαού από το 1932 μέχρι το 1933.
Holodomor (Γολομοντόρ, Λιμός)
Ο Μεγάλος Λιμός της Ουκρανίας (1932-1933) ή Χολoντομόρ (ουκρανικά: Голодомор) υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες εθνικές καταστροφές στη σύγχρονη ιστορία της Ουκρανίας, που συνοδεύτηκε από το θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο λιμός επηρέασε και άλλες περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης, ωστόσο εκδηλώθηκε με μεγαλύτερη ένταση και περισσότερα θύματα στην Ουκρανία και σε γειτονικές περιοχές της.
Οι αρχικές εκτιμήσεις για τον αριθμό θανάτων από ιστορικούς και κυβερνητικούς αξιωματούχους έχουν μεγάλες αποκλίσεις. Σύμφωνα με τις μερικές εκτιμήσεις, μέχρι και 12 εκατομμύρια εθνικά Ουκρανοί πέθαιναν από τον λιμό. Μια κοινή δήλωση των Ηνωμένων Εθνών που υπογράφηκε από 25 χώρες το 2003 κάνει λόγο για 7-10 εκατομμύρια θανάτους.
Περαιτέρω έρευνες έχουν μειώσει τον εκτιμώμενο αριθμό θανάτων σε 3,3 με 7,5 εκατομμύρια. Σύμφωνα με ευρήματα του Δικαστηρίου Κιέβου του 2010, οι δημογραφικές απώλειες εξαιτίας του λιμού ανήλθαν σε 10 εκατομμύρια, με 3,9 άμεσους θανάτους από το λιμό και επιπλέον 6,1 εκατομμύρια ως έλλειμμα γεννήσεων.
Η συμβολή του Lemkin στην αναγνώριση του Holodomor
ο Ν. Λυγερός - Προς τον τάφο του R. Lemkin.
Mount Hebron Cemetery, στις 09.10.2018
Η πρόσφατη απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου να αναγνωρίσει το Holodomor ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, ανέδειξε το έργο και τον αγώνα των αθώων και των δικαίων. Εδώ και χρόνια ο ουκρανικός λαός παλεύει για να αναγνωριστεί το Holodomor ως γενοκτονία. Με την πρωτοβουλία του Προέδρου του που δεν παρέμεινε αδρανής διότι σεβάστηκε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τη συλλογική μνήμη, άρχισε ένας πραγματικός πόλεμος της ειρήνης ενάντια στη γενοκτονία της μνήμης.
Έτσι μετά από 17 εθνικές αναγνωρίσεις έφτασε και η ώρα της ευρωπαϊκής αναγνώρισης. Είναι ένα σημαντικό βήμα αν και δεν είναι βέβαια το τελευταίο αυτής της πορείας. Θα θέλαμε όμως να επισημάνουμε, για να μην ξεχαστεί και αυτή με την πάροδο του χρόνου, τη σημασία της δράσης και της επινόησης του Raphaël Lemkin. Όταν ένας ολόκληρος λαός δίνει αγώνα για να δικαιωθεί μέσα σ’ ένα πλαίσιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πρέπει να ξέρει ποιος δημιούργησε αυτό το πλαίσιο.
Όλος ο αγώνας για το Holodomor δεν θα είχε νόημα αν αυτός ο Πολωνός, εβραϊκής καταγωγής, νομικός δεν είχε επινοήσει την έννοια της γενοκτονίας κι αν αυτή η έννοια δεν είχε αναγνωριστεί από τον ΟΗΕ. Λίγοι από εμάς γνωρίζουν το ονοματεπώνυμο του εφευρέτη του νοητικού σχήματος που μας επιτρέπει να κατηγορήσουμε και να καταδικάσουμε τους βαρβάρους που έπραξαν ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Ακόμα λιγότεροι ξέρουν ότι ο Raphaël Lemkin ασχολήθηκε ο ίδιος με το Holodomor.
Τα αρχεία του Raphaël Lemkin που βρίσκονται στο τμήμα σπάνιων εγγράφων της βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης, αποδεικνύουν πρακτικά την ενασχόλησή του με το θέμα του Holodomor. Στα γραπτά του που αφορούν ειδικά το θέμα της γενοκτονίας, υπάρχει ο φάκελος 16 με τίτλο: Ουκρανία/Σοβιετική Γενοκτονία.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι αυτός ο άνθρωπος που μιλούσε 9 γλώσσες και που ήξερε τόσο ουσιαστικά τι σημαίνει ανθρωπότητα, εξέτασε ειδικά το Holodomor σε μία εποχή όπου ο ίδιος ο ουκρανικός λαός όχι μόνο δεν πίστευε τη μνήμη των προγόνων του αλλά την αμφισβητούσε διότι θεωρούσε ότι ήταν απλώς προπαγάνδα εναντίον του σοβιετικού καθεστώτος.
Στην πραγματικότητα, η μελέτη του Raphaël Lemkin αναδεικνύει τις ομοιότητες και τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ ναζιστικής και σοβιετικής γενοκτονίας. Με άλλα λόγια, δεν προβληματίζεται για την ύπαρξή της, την οποία θεωρεί δεδομένη ήδη με τις πληροφορίες που είχε εκείνη την εποχή, αλλά για τη μορφή της.
Τα στοιχεία που καταθέτει είναι πρακτικά και όχι μόνο θεωρητικά. Γι’ αυτόν το λόγο, οι ειδικοί για τις αναγνωρίσεις γενοκτονιών, θεωρούν ότι το έργο του είναι σημείο αναφοράς. Αν ο ουκρανικός λαός κατανοήσει ουσιαστικά την επινόηση του Raphaël Lemkin, θα καταλάβει ότι το πρέπον θα ήταν να τον αναγνωρίσει ως τον πρώτο δίκαιο του Holodomor.
O Raphaël Lemkin ως ο πρώτος δίκαιος του Holodomor
Όταν ο Raphaël Lemkin κατηγορεί και καταδικάζει το σοβιετικό καθεστώς του Stalin για το Holodomor, δεν εκτιμά μόνο ότι πρόκειται για ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Γράφει ήδη για σοβιετική γενοκτονία κατά της Ουκρανίας. Δεν κρύβεται πίσω από τους κοινωνικούς συμβιβασμούς, αλλά ερευνά ανθρώπινες αξίες για να επινοήσει το ισχυρότερο όπλο της ανθρωπότητας κατά των βαρβάρων που καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Raphaël Lemkin, Πολωνός νομικός, εβραϊκής καταγωγής, που γνωρίζει τα πογκρόμ της Ρωσίας, δεν προσπαθεί να δημιουργήσει ένα μονοπώλιο του ολοκαυτώματος.
Αντιθέτως, δίνει το παράδειγμα στους δίκαιους και στους αθώους, κάνοντας χρήση της έννοιας που επινόησε σε ευρύτερο χώρο. Διότι προσπάθησε με κάθε τρόπο να δει αν η έννοια που επινόησε εφαρμόζεται σε όλο το χώρο της ανθρωπότητας. Κατά συνέπεια, όταν ο Raphaël Lemkin εξετάζει το θέμα του Holodomor, το βλέπει με την ανθρώπινη ματιά του. Έτσι, όταν καταγράφει ότι ήδη από το 1920, 1926 και αργότερα το 1930-1933, το σοβιετικό καθεστώς εξοντώνει την intelligentsia, τον εθνικό εγκέφαλο της Ουκρανίας όπως γράφει, που αποτελείται από δασκάλους, συγγραφείς, καλλιτέχνες, στοχαστές, πολιτικούς ηγέτες, δίνει σημασία στους ανθρώπους.
Όταν σημειώνει ότι μόνο το 1931 εξορίστηκαν 51,713 διανοούμενοι στη Σιβηρία, μας εξηγεί τις πρώτες φάσεις μίας γενοκτονίας που θα φθάσει στο ακρότατό της την περίοδο 1932-1933. Βρίσκει στοιχεία όχι μόνο για να κατανοήσει την ύπαρξη μιας συστηματικής καταστροφής του ουκρανικού στοιχείου.
Επιπλέον, δεν επαναπαύεται στην απλή καταγραφή του αριθμού των θυμάτων, διότι ξέρει ότι αυτό δεν αποδεικνύει από μόνο του την ύπαρξη μίας γενοκτονίας. Βρίσκει και αναφορές όπως το κείμενο του Stanislav Kossior, γενικού γραμματέα της κεντρικής επιτροπής του κομουνιστικού κόμματος της Ουκρανίας, με τίτλο: «Itogi i blizhaishie zadachi provedeniia natsional’noi politiki na Ukraine», όπου διαβάζει: «Τώρα, ο κύριος κίνδυνος στην Ουκρανία προέρχεται από τον τοπικό ουκρανικό εθνικισμό».
Μελετά την όλη διαδικασία της γενοκτονίας των Ουκρανών και δείχνει ότι αποτελείται από τέσσερις κύριες φάσεις, οι οποίες βρίσκονται και στις φάσεις του Stanton περί γενοκτονιών. Αντιλαμβανόμαστε ότι η προσέγγιση του Raphaël Lemkin συμβαδίζει με τις πιο σύγχρονες προσεγγίσεις για την αναγνώριση μίας γενοκτονίας.
Έτσι, το Holodomor δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως μία πρόσφατη και τεχνητή προσπάθεια με πρωτοβουλία του Προέδρου της Ουκρανίας για πολιτικούς σκοπούς. Αντιθέτως, ο Raphaël Lemkin ως ο πρώτος δίκαιος του Holodomor έδειξε και δείχνει ακόμα και τώρα το δρόμο που άνοιξε ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, διότι είναι ο μόνος που υπάρχει για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και για τη μνήμη των θυμάτων του Holodomor.
Αναμνηστική πλακέτα στον Ραφαέλ Λέμκιν στη Νέα Υόρκη
20 Σεπτεμβρίου 2018, στη Νέα Υόρκη (ΗΠΑ) πλακέτα προς τιμή του «πατέρα» της Σύμβασης του ΟΗΕ για την Πρόληψη και Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας, ενημερώνει ο δικηγόρος του Ραφαέλ Λέμκιν. το Ουκρανικό Ινστιτούτο Αμερικής.
Η 65η επέτειο της ομιλίας («Σοβιετική Γενοκτονία στην Ουκρανία»), που εκφώνησε ο Raphael Lemkin σε μια συνάντηση στη Νέα Υόρκη (20 Σεπτεμβρίου 1953), όπου ο συγγραφέας του όρου «γενοκτονία» τεκμηρίωσε τη γενοκτονική φύση του Holodomor.
Οι εμπνευστές της καθιέρωσης της αναμνηστικής πλακέτας ήταν το Ουκρανικό Ινστιτούτο Αμερικής και το Ουκρανο-Καναδικό Ίδρυμα Πολιτικών Ελευθεριών. Το κείμενο στον πίνακα σε τέσσερις γλώσσες (Αγγλικά, Ουκρανικά, Εβραϊκά, Γίντις).
Τι περισσότερο χρειάζεται
για να συνειδητοποιήσεις
την σημασία του Holodomor
όχι μόνο στην Ουκρανία
αλλά για την Ανθρωπότητα;
Η παρέμβαση του Lemkin
στα Ηνωμένα Έθνη για αυτό το θέμα
ενώ επινόησε τη λέξη γενοκτονία
δεν είναι αποκαλυπτική;
Αν όλα αυτά δεν αρκούν
μάθε ότι αυτή η γενοκτονία
μας βοήθησε να συλλάβουμε
τα Δικαιώματα της Ανθρωπότητας.
ΔΕΙΤΕ: Μία γενοκτονία υπάρχει επειδή αναγνωρίζεται
- Οι οκτώ φάσεις του Stanton της γενοκτονίας - ΕΔΩ
Ν. Λυγερός: Το παιδί της ανθρωπότητας. Γενοκτονίες
Μαρτυρίες
Μια επιζήσασα του λιμού, η Νίνα Πόποβιτς, περιέγραψε τα γεγονότα:
«Ήταν τρομακτικά χρόνια. Οι μητέρες έκοβαν κομμάτια τα παιδιά τους, τα έριχναν σε κατσαρόλες να τα μαγειρέψουν και τα έτρωγαν. Η μητέρα μου πήγε σε ένα χωράφι, όπου υπήρχαν μερικά άλογα και έφερε πίσω το κεφάλι ενός αλόγου - άλλες πέντε γυναίκες έπεσαν πάνω του και άρχισαν να το δαγκώνουν. Ήταν φριχτό! Οι άνθρωποι πέθαιναν μέσα στον δρόμο, αν τους τρυπούσες, το αίμα τους ήταν σαν νερό. Θυμάμαι τα πάντα στο χωριό, όπως για παράδειγμα, τη στιγμή που έβγαλαν τους σταυρούς από τις εκκλησίες. Δύο μέλη της Κομσομόλ (Κομμουνιστικής Νεολαίας) έβγαλαν τους σταυρούς, τους έθαψαν δύο μέτρα κάτω από το έδαφος. Ηλικιωμένες γυναίκες πήγαιναν και φιλούσαν αυτό το κομμάτι γης. Μετά, γέμισαν την ξύλινη εκκλησία με άχυρα. Τη νύχτα, ποντίκια μπήκαν από τους τοίχους, αφήνοντας τρύπες, από τις οποίες οι γυναίκες γέμιζαν τους κουβάδες τους με άχυρο. Η Κομσομόλ πήρε τα άχυρα από την εκκλησία και μετά από αυτό ήταν άδεια. Πέθαναν τόσοι άνθρωποι στο χωριό, που αναγκάστηκαν να σταματήσουν να βάζουν σταυρούς στο νεκροταφείο. Το χειμώνα μια ηλικιωμένη πήρε έναν σταυρό από το νεκροταφείο για τον χρησιμοποιήσει για προσάναμμα στο σπίτι της, για να μην παγώσουν τα παιδιά της».
Βιβλιογραφία
~ Holodomor (Χολοντομόρ, Λιμός)
• (Αγγλικά)Beevor, Antony (2014). The second World War. Λονδίνο: Weidenfeld&Nicolson. ISBN 978-1-7802-2564-7. wikipedia.org
• (Αγγλικά)Snyder, Timothy (2010). Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin. Λονδίνο: The Bodley Head. ISBN 978-0-224-08141-2.
• (Αγγλικά)Marples, David (2007). Heroes and Villains: Creating National History in contemporary Ukraine. Central European University Press. ISBN 9637326987.
• Μαρτυρίες: Μια επιζήσασα του λιμού, η Νίνα Πόποβιτς, περιέγραψε τα γεγονότα: "Memories of Survivors and Witnesses of the Ukrainian Genocide of 1932-1933" Αρχειοθετήθηκε 2007-08-07 στο Wayback Machine., βλ. και Irene Antonovych and Lialia Kuchma, "Generations: A Documentary of Ukrainians in Chicago", p. 32
~ Ν. Λυγερός
• 4233 - O Raphaël Lemkin ως ο πρώτος δίκαιος του Holodomor
Ν. Λυγερός - May 28, 2012
• 4232 - Η συμβολή του Lemkin στην αναγνώριση του Holodomor
Ν. Λυγερός, May 28, 2012
• 40333 - Τι περισσότερο χρειάζεται; - Ν. Λυγερός. Μετάφραση
από τα γαλλικά Βίκυ Τσατσαμπά. September 26, 2018
• Holodomor - Ν. Λυγερός - January 1, 2000 - Sections
Le HOLODOMOR ou la grande famine d’Ukraine de 1932-1933
Νίκος Λυγερός, N. Lygeros by S. Drekou
