Κείμενα Νίκος Λυγερός
Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου
Νίκος Λυγερός: Ιστορία και μυθολογία ως
δημιουργικά στοιχεία της πραγματικότητας
Η ιστορία και ο μύθος θεωρούνται παραδοσιακά ως ανταγωνιστικά στοιχεία. Οι μεν πιστεύουν ότι η ιστορία είναι πιο αξιόλογη από τη μυθολογία διότι δεν εμπεριέχει τεχνητές ιδανικεύσεις, οι δε πιστεύουν ότι η ιστορία είναι απλώς μια καταγραφή της πραγματικότητας κι ότι η μυθολογία είναι η ουσία της ιστορίας. Αυτό όμως το ανταγωνιστικό πλαίσιο δεν είναι παραγωγικό. Ενώ η πραγματικότητα υπάρχει. Είναι πιο αποτελεσματικό να τα ερμηνεύσουμε ως συμπληρωματικά στοιχεία.
- Η ιστορία μέσω της σύνθεσης δημιουργεί μυθολογία. Και η μυθολογία μέσω της ανάλυσης αναδεικνύει ιστορικά γεγονότα.
Η ιστορία και η μυθολογία λειτουργούν ως ένα ζευγάρι, το οποίο όμως δεν είναι συμμετρικό ως προς την τελεολογία. Ενώ η ιστορία ακολουθεί το παρελθόν για να μην ξεχαστεί, η μυθολογία τείνει προς το μέλλον για να δημιουργήσει. Μέσω του δόγματος, η ιστορία παράγει μύθους. Και η μυθολογία, μέσω της στρατηγικής, παράγει ιστορίες. Η μία λειτουργεί με την άλλη και όχι από μόνη της. Το μοντέλο είναι ανάλογο με το μαγνητικό δίπολο, διότι υπάρχουν γραμμές δυναμικού. Και οι πιο απόμακρες είναι αυτές που ονομάζουμε ακριτικά στοιχεία. Τα ακριτικά στοιχεία ως προεκτάσεις του πυρήνα, λειτουργούν φυσιολογικά ως μετασχηματιστές της ιστορίας σε μυθολογία. Μερικοί το θεωρούν αρνητικό.
Ο λόγος είναι όμως απλός. Μόνο η μυθολογία είναι ικανή ν’ αντισταθεί στις πιέσεις των αντιπάλων. Είναι εύκολο γι’ αυτούς να ξαναγράψουν, να διαγράψουν και να παραγράψουν την ιστορία. Ενώ είναι πολύ πιο δύσκολο ν’ αλλάξεις τη μυθολογία. Είναι πιο βαθιά στερεωμένη μέσα στη συλλογική συνείδηση ενός λαού. Κατά συνέπεια, τα ακριτικά στοιχεία ενισχύουν την ιστορία μέσω του μύθου. Και μ’ αυτόν τον τρόπο, αναπαράγουν με το δικό τους ύφος την ιστορία του πυρήνα.
Αυτό το αντιστασιακό στοιχείο προκαλεί και μια αδράνεια ως προς την αλλαγή της εξουσίας του κέντρου. Αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται και όταν υπάρχει μια διακρατική αντιπαράθεση ή μια κρατική εξάρτηση. Κατά συνέπεια, όταν θέλουμε να μελετήσουμε την ιστορία ενός λαού, πρέπει να εξετάσουμε και τη μυθολογία του. Εκεί βρίσκονται ισχυρά νοητικά σχήματα που δεν άντεξαν στον χρόνο, αλλά διέσχισαν τον χρόνο. Διότι δεν είναι ο χρόνος το αρνητικό στοιχεία, μα η ίδια μας η μιζέρια.
Ακούμε συχνά στην Ελλάδα ότι ο χρόνος λειτουργεί για τους άλλους. Ενώ στην πραγματικότητα είμαστε εμείς οι ίδιοι που λειτουργούμε για τους άλλους όταν αλλάζουμε την ιστορία μας και ξεχνάμε τη μυθολογία μας. Διότι όταν το κάνουμε αυτό, στην ουσία δεν έχουμε πια πραγματικότητα, είμαστε απλώς κομπάρσοι σε μια παράσταση που δεν γνωρίζουμε, ή ακόμα χειρότερα που θεωρούμε ότι θα αλλάξει το τέλος της. Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι δεν ελέγχουμε πια καμιά εξέλιξη διότι τίποτε το ουσιαστικό δεν εξαρτάται από εμάς.
Σε αυτήν την περίπτωση, ανήκουμε στο δόγμα των άλλων. Ξεχνάμε, όμως, ότι στο ενδιάμεσο δεν είμαστε αξιόπιστοι ούτε καν ως εχθροί. Μπορεί εμείς να το θεωρούμε, αλλά όταν εξετάζουμε τα βιβλία των άλλων, η θεωρία μας καταρρέει. Δίχως ιστορία και μυθολογία κανένας λαός δεν μπορεί, όχι μόνο ν’ αντισταθεί στην εισβολή και την κατοχή, αλλά ούτε και στο μέλλον. Το μέλλον γράφεται από τους άλλους. Θέλοντας να είμαστε πάντα «παρόν», καταλήγουμε αναπόφευκτα στο παρελθόν και στη λήθη της καθημερινότητας.
Η μυθολογία είναι η ουσία της ιστορίας. Κρατάει τα στοιχεία που είναι σημαντικά. Άμα θέλετε να το κοιτάξετε λίγο πιο ιστορικά: ο Προμηθέας από ό,τι φαίνεται λόγω επιστήμης ήταν μάλλον ένας αστρονόμος, ο οποίος ανέβαινε πάνω ψηλά για να έχει καθαρότερο βλέμμα όσον αφορά τον ουρανό. Και φανταζόμαστε ότι οι άνθρωποι που ήτανε γύρω του, μερικές φορές ακόμα και άτομα, σιγά-σιγά το ερμήνευσαν ότι ήταν κάποιος απομονωμένος που ήταν στο βράχο κ.λπ. Άμα κοιτάξετε έναν κλασικό αστρονόμο τώρα και τα ωράρια της ζωής του, θα σας θυμίσει πολύ αυτό το πράγμα.
- Ένας λαός χωρίς πολιτισμό είναι απλώς πληθυσμός. Και το ίδιο ισχύει και για τον άνθρωπο.
Η ιστορία και η μυθολογία ανήκουν στα δεδομένα της ανθρωπιάς και της ανθρωπότητας που ενσωματώνονται μέσα στη νοημοσύνη μας. Αλλιώς δεν αποτελούμε μια συνέχεια και δεν υπάρχει τότε η έννοια της συνέπειας. Διότι δεν έχουμε νοητικά σχήματα που αποτελούν σημεία αναφοράς.
- Η ιστορία και η μυθολογία υπάρχουν, εμείς όμως;
Για να αλλάξεις πραγματικότητα πρέπει
αναγκαστικά να έχεις κάτι το εξωπραγματικό
για να μπορέσεις να το καταφέρεις
αλλιώς δε θα έρθει η επόμενη πραγματικότητα
κι απλώς θα κάνεις κινήσεις στο ίδιο πεδίο
που παραμένει αναλλοίωτο ό,τι και να κάνεις
γι' αυτό κοίτα προσεκτικά το εξωπραγματικό
διότι εκεί γεννιέται το μέλλον από το παρελθόν
δίχως το παρόν.
Η μυθολογία είναι η ουσία της ιστορίας
Η μυθολογία είναι η ουσία της ιστορίας. Κρατάει τα στοιχεία που είναι σημαντικά. Άμα θέλετε να το κοιτάξετε λίγο πιο ιστορικά: ο Προμηθέας από ό,τι φαίνεται λόγω επιστήμης ήταν μάλλον ένας αστρονόμος, ο οποίος ανέβαινε πάνω ψηλά για να έχει καθαρότερο βλέμμα όσον αφορά τον ουρανό. Και φανταζόμαστε ότι οι άνθρωποι που ήτανε γύρω του, μερικές φορές ακόμα και άτομα, σιγά-σιγά το ερμήνευσαν ότι ήταν κάποιος απομονωμένος που ήταν στο βράχο κ.λπ. Άμα κοιτάξετε έναν κλασικό αστρονόμο τώρα και τα ωράρια της ζωής του, θα σας θυμίσει πολύ αυτό το πράγμα.
Γιατί πάνω-κάτω, την ημέρα δεν τον βλέπετε, γιατί κοιμάται και αρχίζει η δουλειά του κατά τις δύο η ώρα, όταν είναι καλά, σε καιρικές συνθήκες που είναι κάπως δύσκολες. Γιατί ξέρετε ότι ακόμα και με τηλεσκόπιο το κάνουν με ανοιχτό, άρα κάνει κρύο. Θα δείτε τον κλασικό αστρονόμο που τον φαντάζεστε, όπως τον φαντάζεστε, είναι πολύ απλό σε άλλες περιοχές τον φαντάζεστε με ένα χοντρό anorak, που δυσκολεύεται με τα γάντια και με τον υπολογιστή του και λέτε: αυτός είναι αστρονόμος; Ναι, αυτός είναι.
Η ιδέα είναι λοιπόν, ας μην ασχοληθούμε αποκλειστικά με αυτό που θα μπορούσαμε να το ερμηνεύσουμε σαν μια επιστημονική προσέγγιση και ας ασχοληθούμε με τον μύθο, ο οποίος εξ αρχής έχει καταγράψει ένα γεγονός. Πρώτα από όλα αυτό που ξέρετε ιστορικά είναι ότι υπάρχει ο Προμηθέας Δεσμώτης. Υπάρχει μια παράδοση και αυτή η παράδοση είναι: ρωτάνε τον Αισχύλο μήπως να γράψεις κάτι που ο Προμηθέας αλλάζει λίγο. Εδώ έχει μεγάλο ενδιαφέρον πώς λειτουργεί η μνήμη και η λήθη. Εκείνη την εποχή κάνουμε τριλογίες. Πολύ συχνά είναι και τετραλογία, το τέταρτο κομμάτι είναι μια κωμωδία για να αντέξει και το κοινό.
Στην τριλογία λοιπόν υπάρχει μια αντιπαράθεση που γίνεται μεταξύ του Δία και του Προμηθέα. Και τελικά στο τέλος της τριλογίας τα βρίσκουν. Γιατί γίνεται αυτό; Στην πραγματικότητα εκείνη την εποχή ήδη υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν πολύ στον Προμηθέα. Και αρχίζουν να φτιάχνουν ναούς για τον Προμηθέα. Θεωρεί λοιπόν το ορθόδοξο πλαίσιο ότι αυτό αρχίζει να ξεφεύγει λίγο. Γιατί στο κάτω-κάτω της γραφής ο Προμηθέας είναι απλώς σύμβουλος του Δία, όχι να γίνει και τόσο σημαντικός.
Η ιδέα είναι λοιπόν, ας μην ασχοληθούμε αποκλειστικά με αυτό που θα μπορούσαμε να το ερμηνεύσουμε σαν μια επιστημονική προσέγγιση και ας ασχοληθούμε με τον μύθο, ο οποίος εξ αρχής έχει καταγράψει ένα γεγονός. Πρώτα από όλα αυτό που ξέρετε ιστορικά είναι ότι υπάρχει ο Προμηθέας Δεσμώτης. Υπάρχει μια παράδοση και αυτή η παράδοση είναι: ρωτάνε τον Αισχύλο μήπως να γράψεις κάτι που ο Προμηθέας αλλάζει λίγο. Εδώ έχει μεγάλο ενδιαφέρον πώς λειτουργεί η μνήμη και η λήθη. Εκείνη την εποχή κάνουμε τριλογίες. Πολύ συχνά είναι και τετραλογία, το τέταρτο κομμάτι είναι μια κωμωδία για να αντέξει και το κοινό.
Στην τριλογία λοιπόν υπάρχει μια αντιπαράθεση που γίνεται μεταξύ του Δία και του Προμηθέα. Και τελικά στο τέλος της τριλογίας τα βρίσκουν. Γιατί γίνεται αυτό; Στην πραγματικότητα εκείνη την εποχή ήδη υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν πολύ στον Προμηθέα. Και αρχίζουν να φτιάχνουν ναούς για τον Προμηθέα. Θεωρεί λοιπόν το ορθόδοξο πλαίσιο ότι αυτό αρχίζει να ξεφεύγει λίγο. Γιατί στο κάτω-κάτω της γραφής ο Προμηθέας είναι απλώς σύμβουλος του Δία, όχι να γίνει και τόσο σημαντικός.
Προσπαθούν λοιπόν να πουν ότι ενώ ήταν σύμβουλος, μετά έρχεται σε μια αντιπαράθεση λόγω της φωτιάς και μετά στο τρίτο μέρος τα ξαναβρίσκουν. Ξέρουμε ότι υπάρχουν αυτά τα τρία μέρη, βέβαια τα περισσότερα έχουν χαθεί και μας έχει μείνει μόνο το μέρος που αφορά τον Δεσμώτη. Το ωραίο της υπόθεσης είναι ότι αυτό κατασκευάστηκε για να φανεί ότι τελικά τα βρήκαν και δεν είναι μια αντιπαράθεση. Ενώ στην πραγματικότητα η Ανθρωπότητα κράτησε μόνο εκεί που δεν τα βρήκαν. Δηλαδή, δεν το κατάφεραν.
Ο Προμηθέας είναι ο άλλος. Είναι ο άλλος που ήρθε με εμάς. Άρα είναι ο Τιτάνας που έρχεται με τους θεούς εναντίον των άλλων, που θεωρούν ότι είναι οι παλιοί και δεν έχουν πια νόημα.
Είναι πολύ ωραίο σαν νοητικό σχήμα, το οποίο μοιάζει πάρα πολύ με την ευθανασία στον τομέα της βιοηθικής. Γιατί έχουμε ένα θέμα στον τομέα της βιοηθικής προς το παρόν, εφόσον απαγορεύεται σε πολλά κράτη, σε άλλα κράτη είναι λίγο φλου. Είναι την ώρα που ο άλλος σας βοηθάει να πεθάνετε, μένει όμως με την μνήμη ότι σας σκότωσε. Και έχει ενδιαφέρον γιατί η θεά, η κόρη του Χείρωνα, κατηγορεί τον Προμηθέα λέγοντας ότι: σκότωσες τον πατέρα μου για να του κλέψεις την αθανασία. Και εδώ μπαίνει ένα άλλο ωραίο νοητικό σχήμα, η ερμηνεία. Δηλαδή παρόλο που το γεγονός είναι το ίδιο, η διαφορετική ερμηνεία αλλάζει εντελώς το γεγονός. Ο ένας θυσιάζεται για να τον σώσει και στο άλλο δεδομένο είναι εκτελεστής για να τον κλέψει. [Νίκος Λυγερός]
Ο Προμηθέας είναι ο άλλος που ήρθε με εμάς
Ο Προμηθέας είναι ο άλλος. Είναι ο άλλος που ήρθε με εμάς. Άρα είναι ο Τιτάνας που έρχεται με τους θεούς εναντίον των άλλων, που θεωρούν ότι είναι οι παλιοί και δεν έχουν πια νόημα.
- Πρέπει να έρθει λοιπόν η επανάσταση. Όταν έρχεται η επανάσταση, θεωρεί ότι υπάρχει πια ένα πλαίσιο - θα το λέγαμε τώρα με νεοτερισμούς δικτατορίας - και πρέπει εδώ να υπάρχει μια αντιπαράθεση, δηλαδή μια επανάσταση, η οποία θα είναι η αντιπαράθεση σε σχέση με τους θεούς και τους ανθρώπους.
Είναι πολύ ωραίο σαν νοητικό σχήμα, το οποίο μοιάζει πάρα πολύ με την ευθανασία στον τομέα της βιοηθικής. Γιατί έχουμε ένα θέμα στον τομέα της βιοηθικής προς το παρόν, εφόσον απαγορεύεται σε πολλά κράτη, σε άλλα κράτη είναι λίγο φλου. Είναι την ώρα που ο άλλος σας βοηθάει να πεθάνετε, μένει όμως με την μνήμη ότι σας σκότωσε. Και έχει ενδιαφέρον γιατί η θεά, η κόρη του Χείρωνα, κατηγορεί τον Προμηθέα λέγοντας ότι: σκότωσες τον πατέρα μου για να του κλέψεις την αθανασία. Και εδώ μπαίνει ένα άλλο ωραίο νοητικό σχήμα, η ερμηνεία. Δηλαδή παρόλο που το γεγονός είναι το ίδιο, η διαφορετική ερμηνεία αλλάζει εντελώς το γεγονός. Ο ένας θυσιάζεται για να τον σώσει και στο άλλο δεδομένο είναι εκτελεστής για να τον κλέψει. [Νίκος Λυγερός]
Επιμέλεια, πηγή: Νίκος Λυγερός λόγοι σοφίας
2012) Ιστορία και μυθολογία ως δημιουργικά στοιχεία της πραγματικότητας. Perfection 7 7 7/2006. Histoire et mythologie en tant qu'éléments créatifs de la réalité.
15452) Η μυθολογία είναι η ουσία της ιστορίας. Perfection 15 5 5/2014.
15453) Ο Προμηθέας είναι ο άλλος που ήρθε με εμάς. Perfection 15 5 5/2014.
Σχετικά θέματα:
2012) Ιστορία και μυθολογία ως δημιουργικά στοιχεία της πραγματικότητας. Perfection 7 7 7/2006. Histoire et mythologie en tant qu'éléments créatifs de la réalité.
15452) Η μυθολογία είναι η ουσία της ιστορίας. Perfection 15 5 5/2014.
15453) Ο Προμηθέας είναι ο άλλος που ήρθε με εμάς. Perfection 15 5 5/2014.
Σχετικά θέματα:
- Ορατόριο: Προμηθέας και Αθηνά (Ολόκληρο το Θεατρικό, Βιβλιοπαρουσίαση, Βίντεο)
- Διάλεξη του Νίκου Λυγερού με θέμα: «Προμηθέας και Ελληνισμός».
- Τα Δώρα του Προμηθέα στην Ανθρωπότητα - Το πρέπον και το πρέπει
- Ν. Λυγερός: Ο δίκαιος είναι αυτός που προστατεύει τους άλλους (Βίντεο)
- Ο Προμηθέας είναι αυτός που βλέπει. Μια Εξήγηση του Μύθου του Προμηθέα
- Μην αφήσεις του άλλους.. Μην τους αφήσεις να σε θάψουν ζωντανό
Τζούλη Ιωάννα Νασιώκα: Μας δώσατε την ευκαιρία να δώσουμε διάσταση σε κάτι που υπάρχει και δεν ξέραμε-δεν είχαμε ορισμό για την διατύπωσή του. Ευχαριστούμε για την ανάρτηση. 14 Μαΐου 2018
